بیوگرافی زنده یاد همایون خرم نوازنده ویولن، موسیقیدان و آهنگساز‎

موسیقی در دل مردم ایران جای دارد، موسیقی سنتی ایران که یک نمونه بینظیر از موسیقی است، گواه این مطلب است که موسیقی با روح و جسم ایرانیان عجین شده است و چندان جای تعجب نیست که اساتیدی بی نظیر در این خاک پرورش یافته باشند.

یکی از اساتید بی بدیل موسیقی و آهنگسازی و نوازنده چیره دست ویولن، استاد بزرگ همایون خرم هستند. ایشان به واسطه علاقه مادرشان به موسیقی سنتی و اصیل ایرانی، همایون نام گرفتند و همانا به یکی از اساتید موسیقی هم تبدیل شدند. همایون خرم در ۱۱ تیر سال ۱۳۰۹ متولد شدند و در ۲۸ دی ماه سال ۱۳۹۱ هنگامی که تنها ۸۲ سال سن داشتند در بیمارستان دی تهران در اثر بیماری قلبی درگذشتند و یک ایران را اندوهگین نمودند.

آثار بی نظیر و ماندگاری مانند «تو ای پری کجایی» و «امشب در سر شوری دارم» از جمله آثار ایشان هستند که بعد از گذشت چندین سال هنوز هم زیبا و شنیدنی هستند. روحشان شاد و یادشان گرامی

بیوگرافی استاد همایون خرم

از پدری درستکار و آزاده و مادری فهیم و با احساس، پسری پا به عرصه وجود نهاد که نام او را “همایون” گذاردند. مادرش از شیفتگان موسیقی اصیل ایرانی بود و از مقام های موسیقی ایرانی به دستگاه همایون علاقه ای وافر داشت. به همین دلیل هم نام “همایون” را برای فرزند خود انتخاب کرد.

همایون خرم در سن ۱۰ ۱۱سالگی به مکتب استاد صبا راه یافت و به علت استعداد شگرف در ۱۴ ۱۵ سالگی یک شبه ره صد ساله را پیمود و به عنوان نوازنده ۱۴ ساله، در رادیو ساز تنها اجرا کرد. بعدها در بسیاری از برنامه های موسیقی رادیو، خصوصاً در برنامه گلها، به عنوان آهنگساز، سولیست ویلن و رهبر ارکستر آثاری با ارزش ارائه داد.

همایون به موازات فعالیت عاشقانه و در عین حال محققانه در موسیقی ایرانی، از کسب علم نیز غافل نبود و در اکثر مراحل تحصیل از شاگردان ممتاز بود و تحصیلات عالیه خود را تا اخذ دانشنامه در رشته مهندسی برق ادامه داد.

 همایون که کودکی بیش نبود هر روز که می گذشت، بیشتر تحت تاًثیر موسیقی قرار می گرفت و علاقه اش به آن و نواختن یکی از آلات موسیقی افزون می گشت تا اینکه به ۱۰ سالگی رسید و در این زمان به تقلید از نوازندگان، تار چوبی تهیه کرد و سیمی هم بر آن بست و تاری برای خود ساخت و به نواختن آن پرداخت. وی چنان به این ساز ساخت خود علاقه مند بود که آن را هیچگاه از خود دور نمی کرد، حتی زمان خواب. مادر مهربان و هنرمند وی که او را اینچنین مشتاق موسیقی می بیند یک ویولن به مبلغ ۱۲ تومان برای وی خریداری می کند و او نزد خود شروع به نواختن می کند پس از یک ماه به وسیله یکی از بستگانش به ابوالحسن صبا معرفی می شود و از ۱۳۲۱ خورشیدی به جمع شاگردان استاد بزرگ موسیقی ایران زمین در می آید و افتخار شاگردی پیدا می کند

همایون خرم مدت سه سال نزد صبا به فراگیری فن نواختن ویولن مشغول می شود و چنان پیشرفت در نواختن این ساز می کندکه بنا بر پیشنهاد ابوالحسن صبا در امتحان نوازندگی رادیو شرکت و به عنوان نوازنده ۱۴ ساله چندین بار در رادیو نوازندگی می کند. وی که در این مدت موسیقی را به طور تجربی و غیر آکادمیک فرا گرفته بود از خط نت موسیقی اطلاعی نداشت، از این رو برای اینکه بتواند از آثار دیگران آگاهی یابد و در آینده هم خود آهنگ بسازد، ندانستن نت، نقص بزرگی برای وی به شمار می رفت از این رو کتاب های علینقی وزیری را تهیه کرد و خود به مطالعه آنها پرداخت و بعدها ۲ جلد کتاب روح الله خالقی را خواند و سپس در زمانی که به خدمت نظام مشغول بود در دانشکده افسری با شخصی بنام سروان حسینی که از فارغ التحصیلان هنرستان عالی موسیقی بود، آشنا می شود و نزد وی مبانی علم هماهنگی و کنترپوآن را فرا می گیرد.

همایون خرم، تحصیلات عمومی خود را در مدارس گوناگون گذراند و به هنرسرای عالی رفت و موفق به دریافت مدرک لیسانس در رشته علوم مهندسی برق شد، وی از ۱۳۳۳ خورشیدی به طور رسمی به عنوان نوازنده به استخدام رادیو درآمد که ابتدا در ارکستر مرحوم علی محمد خادم میثاق به کار پرداخت و آهنگ هایی را هم برای این ارکستر می ساخت و اجرا می کردند تا اینکه در ۱۳۳۵ خورشیدی به رهبری شماره ۲ منصوب شد که این ارکستر با هشت خواننده کار می کرد که ۴ خواننده با حبیب الله بدیعی و ۴ خواننده با همایون خرم برنامه اجرا می کردند.

نوازندگی استاد همایون خرم

ساز همایون خرم‌سازی پر صلابت، سنگین و عاری از هر نوع خودنمایی بود. گر چه در شیرین نوازی خرم را نمی‌توان با پرویز یاحقی و حبیب‌الله بدیعی هم تراز دانست با این حال توانایی او در آفرینش آنی ملودیهای جاندار و جذاب، بافت تکنوازیهای او را به مراتب از کارهای دیگران خوش ساختتر و پرمایه تر می‌سازد.

از این بابت خرم وعلی تجویدی را می‌توان در یک گروه قرار داد چون قابلیت آهنگسازی این دو بر نوازندگیشان چیره بود، درست عکس آنچه در مورد بدیعی و یاحقی می‌توان گفت. نباید از قلم انداخت که خرم، همانگونه که تجویدی، آهنگسازی تجربی و منحصراً ذوقی نبود. وی بنیادهای علمی آهنگسازی را آموخته بود و بر آن‌ها تسلط داشت. از جمله اینکه هارمونی را با فریدون فرزانه و با شیوه ” سارلی ” فراگرفته و در سازبندی از کورساکف متأثر بود.

خوش سلیقگی و نوآوریهای خرم در تنظیم کارهایش جداً شنیدنی است. شیوه تقسیم ملودی و همراهی سازها نزد خرم بسیار حساب شده و پرداخت کار بیخدشه و نقص است. قدر مسلم اینکه بخش گسترده‌ای از آثار خرم حافظه موسیقایی حداقل سه نسل از ایرانیان را در سیطره خود دارد. دشوار می‌شود ایرانی را یافت که نتواند ترانه “امشب در سر شوری دارم ” را زمزمه کند. گر چه باید تأکید کرد که اعتبار خرم هرگز در ترانه‌های ساده و همه پسندش خلاصه نمی‌شد و نمی‌شود.

کارهای ارکستری او که غالباً جمله‌بندی‌هایی مرکب و پیچیده توأم با ضرب آهنگ‌های بسیار متنوع دارند نمونه‌های گاه سمفونی گونه ایی از موسیقی ایرانی به دست می‌دهند که کمتر آهنگسازی یارای برابری با آن‌ها را داشته‌است.

همکاران و شاگردان همایون خرم

خرم با خوانندگان توانا و حرفه ای‌ دوران طلایی موسیقی ایران همکاری نزدیک داشته‌است. حسین قوامی، شجریان، گلپا و ایرج از آن جمله‌اند. با وجود آن که برخی از کارهای خرم با صدای خوانندگان دیگر بازخوانی شده‌است، مشکل می‌توان گفت که درخشش و ظرافت بازخوانی ها به پای اجراهای گذشته می‌رسد.

جوانان بسیاری در بیش از سه دهه تدریس از محضر درس خرم بهرمند شدند که امروز امانتدار مکتب استاد خود هستند اما خرم در گفت وگویی با علی دهباشی در نشریه بخارا از مانی فرضی، پژمان پورزند و بابک شهرکی به عنوان زبده‌ترین شاگردان خود نام می‌برد.

آثار اجرايي :

     برنامه هاي متعدد گلهاي رنگارنگ، برنامه هاي موسيقي FM  راديو، برنامه هاي بداهه نوازي در راديو، تعدادي برنامه تك نوازان با همكاري هنرمندان ديگر به صورت همنوازي؛ همچنين همنوازي با هنرمنداني مانند شادروان استاد جواد معروفي، استاد جليل شهناز، استاد فرهنگ شريف و شادروان منصور صارمي همراه با ضرب شادروان جهانگير ملك و شادروان امير ناصر افتتاح.

آثار موسيقي ايشان به صورت كاست و لوح فشرده (CD) شامل همنوازي با استادان جواد معروفي، جليل شهناز و فرهنگ شريف هم اكنون در اختيار علاقمندان است.

آثار مكتوب:

۱-     رديف اول چپ كوك (نواي مهر)؛ شامل آوازها، چهارمضراب ها، قطعات و تعدادي از آهنگ ها.

۲-     رديف دوم راست كوك؛ شامل تعدادي از پيش درآمدها، چهارمضراب ها و رنگ ها كه هم اكنون در حال آماده سازي و چاپ است.

      از فعاليت هاي ديگر ايشان مي توان يه سخنراني درباره موسيقي ايراني در مراكز هنري و فرهنگي اروپا و آمريكا مانند دانشگاه UCLA، دانشگاه گيلان، دانشگاه پزشكي شيراز (درباره استاد صبا و موسيقي ايراني)، انجمن موسيقي فارس (درباره استاد ابوالحسن صبا)، دانشگاه علامه طباطبايي (درباره مقامات موسيقي ايراني)، فرهنگسراي ارسباران (درباره استاد علي نقي وزيري)، دانشگاه صنعتي اصفهان (درباره مشخصات موسيقي ايراني) و سخنراني هاي متعدد ديگر در تالار رودكي تهران به مناسبت هاي مختلف اشاره كرد.