عکس و بیوگرافی استاد حسن کسایی موسیقیدان و نوازنده نی و سه تار

تحصیلات

حسن کسائی از سال ۱۳۱۴ تحصیل در مدرسه پهلوی‌ها را آغاز می‌کند و سال‌های بعد نیز به مدارس شاه عباسی، علّیه، حکیم نظامی و دبیرستان ادب اصفهان می‌رود.

او در ۱۰ سالگی(۱۳۱۷) به محضر ابوالحسن صبا و حسین تهرانی(نوازنده نامدار تمبک) می‌رسد و در نخستین دیدار، آوازی در ابوعطا با همراهی ویلن استاد صبا می‌خواند. یک سال بعد وی موفق می‌شود، نخستین تجربه صحنه‌ای خود را با همراهی فلوت نصیر ثقفی در مایه بیات ترک در دبیرستان سعدی اصفهان اجرا کند.

سال ۱۳۱۹ خورشیدی نقطه عطفی در زندگی حسن کسایی به شمار می‌رود، چرا که وی با ساز نی که آن زمان صدایی خش دار و به اعتقاد بسیاری از اهل موسیقی گوش‌آزار داشت، آشنا می شود و در آن می‌دمد. ۲ سال بعد (۱۳۲۱) وی با مهدی نوایی از نوازندگان شناخته شده نی آشنا و به مدت سه ماه نزدش آموزش می‌بیند.

سفر به کشورهای خارجی استاد حسن کسایی

کسائی در دههٔ ۱۳۶۰، به کشورهای آلمان، انگلستان، فرانسه و هلند سفر کرد و در چند برنامه رادیویی، به اجرای برنامه پرداخت. در سال ۱۳۶۹، تندیس وی در گالری مفاخر هنری جهان در لندن نصب شد. همچنین وی در سال ۱۳۷۵ به آمریکا و کانادا سفر کرده و در محافل شعر و موسیقی شرکت کرد. در سال ۱۳۷۶ هم با تلاش محمدرضا لطفی، انجمن دوستداران موسیقی ایرانی واشینگتن، مجلس گرامی داشتی برای کسائی بر پا داشت.

وی در سال ۱۳۷۸ موفق به دریافت نشان درجه یک فرهنگ و هنر شد. همچنین در سال ۱۳۸۱، به عنوان چهرهٔ ماندگار موسیقی انتخاب و تقدیر شد.

کسائی از زمره موسیقیدانانی بود که کمتر حرف می زدند و بیشتر عمل می کردند. خود او می گفت آن ها که نمی توانند حرف شان را با ساز بیان کنند و چیزی برای ارائه موسیقی ندارند، با صحبت های عجیب و غریب می خواهند خودشان را مطرح کنند. همچنین کسائی رواج و رونق لقب «استاد» را «ترافیک استاد» می نامید. چیزی که موسیقی را به راه خطا می کشاند.

به باور کسائی “تقلید، هرگز کسی را به بلندای هنر نمی رساند. تقلید و تکرار مثل “زیراکس” است! شما خط “میرعماد” را که مثلاً “پنج میلیون تومان” می ارزد، اگر “زیراکس” کنید، سیصد تومان هم ارزش پیدا نمی کند! جوانانی که به فراگیری موسیقی می پردازند نیز نباید بعد از گذراندن دوره آموزشی (باز هم) صد در صد از استاد خود تقلید کنند. بلکه باید بکوشند با نو آوری، شخصیت و ذوق خود را نشان دهند. به باور او موسیقی پیوندی است میان خلاقیت و تکنیک، ولی تکنیک باید ابزاری باشد در خدمت خلاقیت. در روزگار ما قضیه بر عکس شده است و در نتیجه، جای موسیقی حال را موسیقی قال گرفته است.”

فعالیت موسیقیایی حسن کسایی

جواد کسایی فرزند حسن کسایی درباره آغاز فعالیت موسیقیایی و روند آن اینگونه توضیح می دهد: رادیو ایران از ۱۳۱۹ خورشیدی تأسیس شد اما پدر از ۱۵ سالگی (سال ۱۳۲۲) نخستین اجرای رادیویی‌اش را داشت و سال بعد هم دومین اجرای رادیویی را تجربه کرد. اما از ۱۳۲۶ خورشیدی پدربزرگ من یک دستگاه ریل گراندیک آلمانی برای پدر خرید و او بیشتر کارهایش را در زیرزمین منزل ضبط می‌کرد و برای رادیو ایران (در تهران) می‌فرستاد و آن آثار پخش می‌شد.

قدیمی‌ترین آثاری هم که از پدر بر جای مانده مربوط به ۱۳۲۶ و ۱۳۲۷ خورشیدی می‌شود تا اینکه در ۱۳۳۱ خورشیدی همکاری خود را به طور رسمی با رادیو ایران (واقع در تهران) آغاز کرد. این نکته را هم باید اضافه کنم که در ۱۳۲۷ خورشیدی رادیو ارتش تاسیس و برای اولین بار «نی» (که می‌گفتند نایب اسدالله از آغل گوسفندان به دربار پادشاهان برد) وارد ارکس‌تر شد و به قول دکتر باستانی پاریزی «کسایی نی را از میان دربار به میان مردم آورد». به هر حال از آن سال پدر وارد ارکس‌تر شد و با خوانندگانی چون تاج اصفهانی و محمد طاهرپور و نیز با ارکس‌تر ارتش اصفهان فعالیت خود را آغاز کرد.

 

در سال های۱۳۳۴ و ۱۳۳۵ خورشیدی با تشکیل برنامه گل‌ها، داوود پیرنیا برای همکاری در این برنامه از پدر دعوت کرد و این همکاری ادامه پیدا می‌کند تا آخرین برنامه‌ها که به «گلچین هفته» با مدیریت هوشنگ ابتهاج بود، ادامه یافت. آخرین همکاری پدر با گل‌ها مربوط به همین برنامه می‌شد.

استاد کسایی از ۱۳۴۴ خورشیدی که ازدواج کرد، بیشتر فعالیت‌هایش در رادیو اصفهان متمرکز شد که سرپرستی ارکس‌تر رادیو اصفهان، سرپرستی موسیقی رادیو اصفهان و هم‌نوازی و تک‌نوازی‌هایش، شاخص‌ترین فعالیت او در طول این سال‌ها بود. این همکاری ادامه پیدا کرد تا از اوایل دهه ۵۰ خورشیدی به دلیل بی‌توجهی مسوولان و مردم به «موسیقی هنری» و نه «هنر موسیقی»، کم کم او یک سکوت فلسفی اختیار کرد و در محافل و مجالس رسمی یا رادیو حضوری نداشت.

به هر حال آخرین برنامه او در اردیبهشت ۵۷ در باغ فردوس تهران بود که یکی از شاخص‌ترین آثار استاد کسایی به حساب می‌آید. این قطعه افشاری که به همراه تار استاد شهناز به اجرا در آمده، یک از بهترین آثار موسیقی ایرانی است که بدون همراهی تمبک در باغ فردوس به وسیله واحد سیار رادیو تلوزیون ملی وقت و به همت هوشنگ ابتهاج ضبط شد.

بعد از انقلاب و در مهر ۱۳۵۸خورشیدی، آخرین فعالیت رادیویی پدر ۲ برنامه به همراه تار استاد شهناز و تنبک جهانگیر ملک و آواز محمدرضا شجریان بود.

وفات استاد حسن کسایی

حسن کسایی در سال های پایانی عمرش به سرطان مبتلا شد و در ۲۵ خرداد ۱۳۹۱ خورشیدی پس از سپری کردن ۲ ماه در حالت کما، درگذشت. مراسم خاکسپاری وی در سکوت خبری و به صورت شبانگاهی با حضور جمعی از اعضای خانواده و شاگردان استاد برگزار شد و طبق وصیت زنده یاد کسایی مبنی بر خاکسپاری در کنار مقبره استاد تاج اصفهانی، پیکر ایشان در تخت فولاد اصفهان و در فاصله کمی از مقبره این استاد موسیقی به خاک سپرده شد.