حالا مدتها است که دیگر کمتر موسیقیهای گوشنواز در گوشمان طنینانداز میشود، به خصوص در سریالهای تلویزیونی که این سالها کمتر نام موزیسینهای خاطرهساز دهههای گذشته را در آن میبینیم. یکی از خالقان این ملودیهای ناب بهرام دهقانیار است که در دهه هفتاد (یکی از دوران طلایی موسیقی در تلویزیون) توانست کاری کند تا صدای جادویی موسیقی نه تنها در گوشمان بلکه هنوز که هنوز است در روحمان جاری باشد و با شنیدن دوباره آنها، لبخندی گوشه لبمان بنشیند.
حالا بهرام دهقانیار دوباره دست به کار شده و سریال «هیأت مدیره» -به کارگردانی مازیار میری- هر شب با آهنگسازی او در ایام نوروز پخش میشود. تجربهای که آن را به شادروان مسعود رسام که حالا هشت سال است در خاک آرام گرفته و همچنین بیژن بیرنگ تقدیم کرده چراکه معتقد است ایده اصلی این شکل موسیقی برای تیتراژهای اینچنینی در تلویزیون را، آن سالها این دو به او پیشنهاد دادند.
***
- * یکی از نکات جالب سریال «هیأت مدیره» همکاری شما با برادر زندهیاد مسعود رسام به عنوان تهیهکننده است؛ کسی که بسیاری از کارهای شما در سالهای گذشته همچون سریالهای «خانه سبز» و «همسران» در همکاری با او بوده. این اتفاق تأثیری روی روند کار شما داشته است؟
من سعی کردهام مجدداً یک بازگشت حسی به فضای آن دوران داشته باشم؛ منتها با روایت جدید. چون وقتی مهران رسام (برادر زندهیاد مسعود رسام) به عنوان تهیهکننده این مجموعه از من برای همکاری دعوت کرد، گفت میخواهیم این کار را به مسعود تقدیم کنیم. من هم موسیقی این سریال را به مسعود رسام و همچنین بیژن بیرنگ که امیدوارم صدها سال سلامت باشد تقدیم میکنم. چون ایده اصلی این شکل موسیقی برای تیتراژهای اینچنینی در تلویزیون را، آن سالها این دوستان با من مطرح کردند و پیشنهاد دادند.
- * اصولاً آثار شما همیشه چند وجهی بوده و از تمهای دستگاههای ایرانی تا کلاسیک و جز و بلوز در آن شنیده میشده است. فضای موسیقی سریال «هیأت مدیره» بیشتر به کدام سبک نزدیک است؟
اصولاً تفکر من این است که برای ساخت موسیقی متن در اینگونه آثار که فضای معاصر و زندگی شهرنشینی دارد و تمام اقشار با فرهنگ و سلیقههای مختلف در آن حضور دارند، باید تمام سبک و سیاقهای قابل استفاده را برای رسیدن به اهداف تصویر -یعنی اهدافی که باید دست به دست هم بدهند و در موسیقی جلوه کنند تا فلسفه موسیقی فیلم را پشتیبانی کنند- استفاده کرد.
حالا مجموعه «هیأت مدیره»، هم دراماتیک است و هم در آن قسمتهای طنز وجود دارد؛ من هم بر اساس این دو نوع نگاه، هم پیانوی نیوایج و هم سبک جز استفاده کردهام. تمها و ریشهها هم از موسیقی خودمان است که با روایت شخصیتر آنها را استفاده کردهام. سعی کردم فضای فکری این کار شخصی باشد چون بعد از مدتها چنین مجموعهای را قبول کردم و دوست داشتم امضای شخصی من در این مدل کارها وجود داشته باشد.
- * فکر میکنم اولین همکاری شما با مازیار میری هم باشد.
بله. از این همکاری هم بسیار خوشحالم چون مازیار میری تسلط زیادی روی کارش دارد. ما تلاش کردیم در تعامل با ایدههای کارگردان و برداشت آهنگساز از آن ایدهها و انتقالش روی موسیقی، به نزدیکترین وجوه اشتراک برسیم که تا این لحظه این تعامل به بهترین شکل ممکن صورت گرفته است.
- * موسیقیها را حین ساخت سریال پیش میبرید؟
بله، در واقع دو سه هفته بعد از کلید خوردن کار بلافاصله با من تماس گرفتند و از من برای ساخت موسیقی دعوت کردند. مهران -به واسطه همکاریهای پیشینی که با برادرش داشتم- با انتظارات من آشنا بود و میدانست راه و روش من، ساخت موسیقی روی فیلمِ آماده شده نیست. الان هم هر زمان که فرصت شود، سر لوکیشن فیلمبرداری میروم. با تدوینگر سریال یعنی خانم سودابه سعیدی هم دائماً در تبادل موسیقی هستیم و بسیاری از موسیقیهای آماده شده را برایش میفرستم تا از آنها برای ریتم تدوینش استفاده کند و بعد دوباره آن اپیزود برای من ارسال میشود و من بر اساس ذهنیتی که تدوینگر از موسیقیهای قبلی داشته، سعی میکنم موسیقی جدید کار کنم.
البته با توجه به حجم قسمتهای این مجموعه و زمان محدودی که برای آماه کردن موسیقی داشتم (از یک ماه و نیم قبل) تلاش میکنم تا حد امکان هر اپیزود موسیقی اورجینال و منحصر به خودش را داشته باشد که البته این موضوع کمی با عرف متداول و جاری در موسیقی ما مغایرت دارد که شاید دلایل مالی یا زمانی داشته باشد.
- * بر این اساس چند قطعه ساختهاید؟
فعلاً برای پنج قسمت اول ۴۴ قطعه ساختهام که زمانشان از پنج ثانیه تا یک دقیقه و خوردهای است. چون این سریال کلاً پر موسیقی است و به واسطه اینکه فضا با حس و حال من هم کاملاً تطبیق دارد، دائماً مشغول کار روی آن هستم. در واقع وقتی شما نوازنده باشید و خودتان هم آهنگساز، خیلی سریع میتوان ایدهها را نوشت و پیاده کرد.
- * شما معمولاً به موسیقی نگاه فانتزی داشتهاید؛ از موسیقی «خانه سبز» و «همسران» تا «تهران ۱۱» و «قصههای تا به تا». این نگاه را همچنان در این سریال هم حفظ کردهاید؟
بسیار زیاد. به نظرم نگاه فانتزی، نمک این مدل کارها است. باید در عین حالیکه جریان فیلم به حرکت خود ادامه میدهد، بتوان گوش مخاطب را به سمت خودتان کشید.
- * اگر موافقید درباره تیتراژ آن هم صحبت کنیم.
فقط دوست داشتم قبل از آن، درباره یک موضوع حتماً صحبت کنیم؛ آنهم اینکه من بارها دیدهام نام یک نفر را به عنوان آهنگساز موسیقی متن مینویسند اما متوجه میشوم که اصلاً موسیقی متن نیست، بلکه ترانهای است که در یک قسمت از فیلم کار شده است؛ اشتباه بزرگی که از دیدگاه فرهنگی در حال باب شدن است. ترانهای که در فیلم استفاده میشود، شاید ارتباط کلی با کل موسیقی متن داشته باشد اما موسیقی متن به حساب نمیآید. نامش تیتراژ ابتدایی یا انتهایی یا موسیقی بین یکی از سکانسهای یک فیلم است. اما تعریف و کاربرد موسیقی متن چیز دیگری است. در واقع موسیقی متن شامل مجموعه قطعات موسیقی است -که البته روی آن میتواند آوای انسانی هم باشد- که در طول فیلم حرکت میکند.
درباره تیتراژها هم بگویم که تیتراژ اول این مجموعه یک قطعه اینسترومنتال است که ارکستر اجرا کرده و تم فیلم در آن جاری است. در قسمت اول ما یک ترانه محلی هم به نام «بیا که نوروزه» با تنظیم مجدد کار کردیم که با صدای احسان کرمی به عنوان اینسرت پخش شد. از نیمه دوم مجموعه هم احتمالاً تیتراژ پایانی دیگری خواهیم داشت که با آهنگسازی من و صدای احسان کرمی پخش میشود.
- * چه هنرمندانی شما را در ضبط این اثر همراهی کردهاند؟
با توجه به اینکه پیانو ساز تخصصی من است، موسیقی این سریال هم پیانو محور است اما طبیعتاً تمام سازهایی که میتوانند به قصه کمک روایی کنند، حضور دارند. گروه زهی ما علی جعفریپویان (سولو)، پدرام فریوسفی و نیما زاهدی بودهاند و در بعضی قسمتها هم مسعود همایونی عزیز گیتار الکتریک نواخته است که تمام اینها در موسیقی متن جاری هستند. شهاب آذینمهر نوازنده تار و سه تار بوده و حامی حقیقی هم میکس و مسترینگ تیتراژ و ترانه محلی را انجام داده است. بخشهایی از موسیقی متن را خودم و بخشی را هم حامی حقیقی میکس میکند.
البته من از سمپلهای خیلی زیادی هم استفاده کردهام چون الان امکانات خیلی خوبی در مقایسه با بیست سال پیش به وجود آمده و علاوه بر سازهای آکوستیک و حتی الکتروآکوستیک، در اختیار آهنگسازان فیلم قرار گرفته است.
- * شما به تازگی آلبوم «بشنو از نو» را هم منتشر کردهاید. بعد از پایان موسیقی این فیلم چه برنامهای دارید؟
قصد دارم سیدی دوم آلبوم «بیکرانهها» و «بشنو از نو» را در طول ماههای آینده ضبط و منتشر کنم.