آرش اسماعیلی: جایزه‌ی باربد، جایزه‌ای آموزش‌بنیان است

دومین دوسالانه­ جایزه­ پیانوی باربد با سرمایه­گذاری مجموعه­ پیانوی باربد و برنامه­ریزی و مدیریت مؤسسه فرهنگی-هنری شهرآفتاب و همکاری اساتید برجسته­ موسیقی کلاسیک کشور با دبیری «آرش اسماعیلی» اسفندماه امسال در تهران برگزار خواهد شد.
این جایزه در سال ۱۳۹۵ باهمکاری اساتید کنسرواتوار شهر پاریس، باحضور پیانیست برجسته­ی فرانسوی «کریستوف بوکودجیان» به­عنوان مدرس مسترکلاس­ها و داور جایزه و همچنین «لیلا رمضان» پیانیست ایرانی مقیم سوئیس، به­عنوان مدیرهنری، در شیراز برگزار شد و دو پیانیست برگزیده­ی آن باحضور ۱۰روزه در فستیوال پلاژ موزیکال فرانسه، از تحصیل نزد بزرگ‌ترین پیانیست­ها و مدرسان پیانوی اروپا و فرصت اجرا بر صحنه­‌های بین­المللی بهره­مند شدند. همچنین چندی پیش این برگزیدگان در فرهنگسرای نیاوران به روی صحنه رفتند. با «آرش اسماعیلی» دبیر دو دوره جایزه پیانو باربد گفت‌وگویی کرده‌ایم که در ادامه می آید.

دوسالانه جایزه باربد با چه ایده و هدفی شکل گرفت ؟
جایزه‌ی پیانو باربد قصد دارد علاوه بر انگیزه‌بخشی و ایجاد فضایی برای رقابت و ارائه‌ی توانایی‌های پیانیست‌های نوجوان و جوان، فرصتی برای بهره‌مندی از بالاترین سطح آموزش آکادمیک و گام‌نهادن به دنیای نوازندگی حرفه‌ای را برای پیانیست‌های مستعد میهنمان فراهم کند.

سال‌هاست جشنواره موسیقی جوان با تغییر رویکردش که تمرکز بر تکنوازی در شاخه‌های مختلف است توانسته جایگاه و اعتبار خاصی را کسب کند. جایزه باربد چه قدر در روند برگزاری تلاش کرد که همسو با این جشنواره نباشد و به طور کلی چه قدر لزوم برگزاری آن در شاخه نوازندگی پیانو احساس می شد؟

جشنواره موسیقی جوان، جشنواره‌ی ارجمندی است و طی سالیان برگزاری، به یمن استمرار و سازماندهی خوبش، به یکی از ارکان تاثیرگذار در جریان موسیقی جدی کشور تبدیل شده؛ اما جایزه‌ی پیانو باربد نسبت به جشنواره جوان ساختاری یکسره متفاوت دارد. نخست اینکه تنها بر یک ساز تمرکز دارد و به اندازه‌ی جشنواره جوان گسترده نیست. این محدودیت، مزایایی دارد؛ از آن جمله اینکه لازم نیست به‌موازات دیگر سازها برنامه‌ریزی شود و این آزادی دست ما را برای ایجاد تحول و پویایی باز می‌گذارد.
چه قدر دوره اول و دوم در شاکله برگزاری با هم متفاوت هستند؟
دوره‌ی اول بر ایجاد امکان آموزش و حضور در محیط اصیل موسیقی کلاسیک متمرکز بود. از این‌رو شورای بازبینی، داوری و مدرس آن، همگی از اروپا انتخاب شده ‌بودند؛ اما دوره‌ی دوم بر معضلی مهم، چون پای‌نهادن به حیات حرفه‌ای نوازندگی در ایران متمرکز است. متناسب با صورت‌مسئله، همکاران نیز از میان اساتید داخلی انتخاب شدند تا به ماجرا اشراف بیشتری داشته باشند. طبیعتا، جوایز هم متناسب با این دو رویکرد، با هم تفاوت دارند.

چه قدر در دوره های آتی این جشنواره بزرگ‌تر خواهد شد؟

سرمایه‌گذار و بانی این جایزه، مجموعه‌ی پیانوی باربد است که شامل یک کارخانه‌ی مونتاژ پیانو در شیراز و ۱۲ شعبه گالری در ۱۲ شهر کشورمان می‌شود. تمرکز مجموعه‌ی باربد در وهله‌ی نخست بر ساز پیانوست، اما در گالری‌های باربد، دیگر سازها و ادوات موسیقی نیز عرضه می‌شوند. این به خواست جناب ملازم، مدیر مجموعه بستگی دارد که بخواهند برای سازهای دیگر هم فستیوالی برگزار کنند یا نه. فعلا چنین برنامه‌ای مطرح نیست.
یکی از اشکالات وارده به جشنواره‌های مختلف موسیقی عدم حمایت از برگزیدگان است؛ شما برای این جشنواره چه سیاسیتی را اتخاد کرده‌اید که مشمولِ این ماجرا نشود؟
در تمام دنیا، برای نوازندگان، حضور و درخشش در یک فستیوال معتبر، آغاز راه نوازندگی حرفه‌ای است. اما در کشور ما، به‌سبب عدم وجود شرایط مناسب برای شغل نوازندگی، درخشش در فستیوال‌ها، قله‌ای است، با پرتگاهی در پی؛ دستاورد برندگان به‌غیر از مبلغی پول، محرومیت از حضور در دوره‌ی بعد همان فستیوال است دیگر هیچ و این یکی از آسیب‌های جدیِ جریان موسیقی کلاسیک ماست. ما تلاش کردیم تا حد امکان، دچار این معضل نشویم و به آن دامن‌نزنیم. جایزه‌ی باربد، اصالتا، جایزه‌ای آموزش‌بنیان است، از این‌رو جایزه‌ی برندگانش هم آموزش است. در دوره‌ی نخست، علاوه بر حضور ۲۰ برگزیده‌ی مرحله‌ی اول در مسترکلاس کریستوف بوکودجیان در شیراز، ۲ برگزیده‌ی نهایی برای حضور در فستیوال ۱۰روزه‌ی پلاژموزیکال به فرانسه اعزام شدند. در آنجا در مسترکلاس پیانیست‌های برجسته‌ای چون ژان‌مارک لوئیزادا، الیزابت سومبارت، الکساندر گاسپاروف و …. حضور یافتند، در آنسامبل تمرین کردند و نواختند و به‌عنوان تکنواز هم روی صحنه رفتند. همچنین ما تلاش کردیم در حد توانمان، شرایط را برای حیات حرفه‌ای پیانیست‌های جوان کشورمان مهیّا کنیم. تور کنسرت در چند شهر کشور و اجرای کنسرتو با ارکستر، برای بسیاری از پیانیست‌های نسل پیش و اکنونِ ما شبیهِ رویاست. اما برگزیدگان ‌دوره‌ی نخست جایزه‌ی باربد، محمدجواد بهرامیِ ۱۹ساله و متین لادانیِ ۲۶ ساله، آذرماه امسال، در ۵ شهر شیراز، اصفهان، بندرعباس، تبریز و تهران روی صحنه رفتند، با چالش‌های پیشِ رویِ یک کنسرتیست مواجه‌شدند، برای بیش از هزار نفر مخاطب، نواختند، مثل یک نوازنده‌ی حرفه‌ای دستمزد گرفتند و در نهایت با کوله‌باری از تجربه به خانه بازگشتند. دوره‌ی دوم جایزه باربد نیز اسفندماه امسال برندگانش را خواهد شناخت و ما از هم‌اکنون مشغول برنامه‌ریزی برای تور کنسرت و اجرای کنسرتوی آنان در سال بعد هستیم.

چرا برخی از برگزیدگان برای اجرا در کشورهای فرانسه و انگلیس حضور یافتند و برخی درتهران به روی صحنه رفته اند؟ ملاک این حمایت‌ها چیست؟

اشکان لایق و محمدجواد بهرامی، نمایندگان جایزه‌ی باربد در فستیوال پلاژموزیکال فرانسه بودند. تمام برنامه‌ریزی‌ها و تدارکات و هزینه‌های حضور این دو پیانیست در این فستیوال ده‌روزه به‌عهده‌ی مجموعه‌ی باربد و به‌عنوان جایزه‌ی ایشان بود. اشکان لایق پس از حضور درخشان در فرانسه توانست از رویال‌کالجِ لندن پذیرش بگیرد و اکنون دانشجوی این دانشگاه عالی‌رتبه است. جایزه‌ی باربد را می‌توان سکوی پرتاب و صحنه‌ای برای دیده‌شدنِ توانایی‌های او دانست، اما ادامه‌ی تحصیل‌اش در انگلیس، حاصل تلاش شخصی او و خانواده‌اش است. تور کنسرت ایران نیز به‌عنوان جایزه‌ی برگزیدگان گروه‌های سنی «ج» و «دِ» دوره‌ی دوم جایزه‌ی باربد پیش‌بینی شده‌بود. اما استعداد شایان و تلاش وافر پیانیست‌های دوره‌ی نخست، ما را مجاب کرد که این تور را برای ایشان نیز برگزار کنیم. با توجه به عدم‌حضور اشکان لایق در ایران، متین لادانی که از برگزیدگان دوره‌ی نخست و نفر ذخیره‌ی اشکان بود، جایگزین او شد و تور کنسرت برگزیدگان باربد را همراهِ محمدجواد بهرامی به‌اجرا گذاشت.

با توجه به حمایت بخش خصوصی آیا برنامه بلند مدتی برای برگزاری این جایزه وجود دارد؟ یا ممکن است همانند خیلی از جشنواره ها دستخوش تغییر مدیریت شود؟

امید و تلاش ما بر این است که جایزه‌ی باربد پایا و مانا باشد و برگزیدگان امروزش، برگزارکنندگان فرد‌ایش باشند؛ همانطور که دو دهه پس از برنده‌شدن در مسابقات پیانوی شوپن، مارتا آرگریچ، در میان هیأت ژوری آن مسابقه جای داشت. بازخوردهای خوبِ کنونی، ما را برای ادامه‌ی کار مصمم‌تر کرده‌است. اما مجموعه‌ی باربد، به‌عنوان یک بنگاه اقتصادی خصوصی، به‌هرحال، آسیب‌پذیرتر از ارگان‌های دولتی است و استمرار این سرمایه‌گذاری فرهنگی، منوط به حمایت همه‌جانبه‌ی اهالی موسیقی است.

چرا دوره اول از داوران خارجی بهره بردید و امسال پیانیست‌های پیشکسوت ایرانی را در ترکیب هیات انتخاب و داوری می بینیم؟

رویکرد دوره‌ی نخست جایزه‌ی باربد فراهم کردن شرایط مواجهه‌ی پیانیست‌های نوجوان و جوان ایرانی با ریشه‌های آنچه می‌نوازند، یعنی موسیقی کلاسیک بود. از این‌رو، در پیوند با حضور برگزیدگان در فرانسه، در مدیریت هنری آن دوره نیز از پیانیست ارزنده‌ی میهنمان، لیلا رمضان، یاری‌جستیم که هم در فرانسه و سوئیس زندگی و تحصیل کرده‌بودند، هم در آنجا به کار نوازندگی مشغولند. به توصیه و صلاحدید ایشان، کریستوف بوکودجیان، پیانیست و مدرس کنسرواتوار شهرپاریس را برای تدریس در مسترکلاس‌ها و داوری دعوت‌کردیم که علاوه بر توان فنی بالا، با فرهنگ شرق نیز آشنا بودند.
متناسب با رویکرد دوره‌ی دوم‌ که فراهم کردن شرایط مناسب برای اجرا و پای‌نهادن به حیاتِ هنری به‌عنوان نوازنده‌ی پیانو است، از اساتید پیشکسوت کشورمان بهره‌بردیم که بیش از هرکسی با آسیب‌ها، چالش‌ها، نیازها و سازوکارِ حیات نوازندگی در ایران آشنا هستند.

در دومین دوره چه امکاناتی برای برگزیدگان در نظر گرفتید؟

برای آسان‌تر شدن رفت‌وآمد و حضور همکاران شوراهای فنی، همچنین داوطلبان، این دوره را در تهران برگزار می‌کنیم. برای حضور دو نفر از اعضا شوراهای فنی، اساتید ارجمند، خانم‌ها دلبر حکیم‌اُوا و تامارا دولیدزه که مقیم ایران نیستند هم مشغول رایزنی و انجام هماهنگی‌ها هستیم. در جوایز این دوره علاوه بر جوایز نقدی، تور کنسرت و اجرا با ارکستر وعده‌داده‌شده که هر یک از این موارد هم خود یک پروژه‌ی بزرگ دیگر است و برنامه‌ریزی‌های پیچیده‌ی خودش را دارد. هم‌اکنون در حال برنامه‌ریزی برای برگزاری تور کنسرت برگزیدگان در سال ۱۳۹۸ و رایزنی با ارکسترها و رهبران‌ارکستر برای اجرای کنسرتو هستیم.

چه میزان بخش دولتی با این جایزه همراه بوده‌اند؟

از ابتدای راه، تصمیم گرفتیم برای مصون‌ماندن از اِعمال‌سلیقه‌ و ترجیحاتِ غیرِفنیِ بخش دولتی، از مزایای همکاری با آن چشم‌پوشی کنیم. ارتباط ما با بخش‌دولتی به اخذ مجوزها و رزرو سالن و ارتباطات معمولِ اداری محدود می‌شود. خوشبختانه بخاطر تعامل دوسویه‌ی مثبتِ موسسه فرهنگی-هنری شهرآفتاب و مدیر آن، جناب محسن خباز، با بخش‌دولتی، تاکنون، مراحل اداری برنامه‌ها به‌خوبی انجام‌پذیرفته است.